Historia Polski - Średniowiecze – Unia polsko-litewska i wojna z Krzyżakami: od Krewy do Horodła, 1385-1413 - matura historia, kurs przygotowawczy, cd audio, MP3

Autor doktor habilitowany Michał Kopczyński

Wiek XIV i XV były w Europie Środkowo-Wschodniej stuleciami wielkich imperiów dynastycznych. Na południu ogromne rozmiary osiągnęły posiadłości Andegawenów Luksemburgowie dzierżyli cesarstwo, Czechy, Brandenburgię, Luksemburg. Czas Habsburgów austriackich miał dopiero nadejść w XV stuleciu, ale już wówczas – mimo utraty rodowej Szwajcarii - przejawiali wielkie ambicje. W Skandynawii powstało wielkie państwo duńsko-norwesko-szwedzkie, pod berłem królowej Małgorzaty, która w 1397 roku doprowadziła do zawarcia unii kalmarskiej. Połączone po 1385 roku unią Polska i Litwa były kolejnym przykładem konsolidacji terytorialnej.

Unia polsko-litewska, przynajmniej jej założenia przyjęte w akcie krewskim z sierpnia 1385 roku, różniły się jednak od wymienionych przykładów. Akt wystawiony w Krewie, przechowywany po dziś dzień w archiwum biskupów krakowskich, jest właściwie intercyzą przedślubną Jadwigi i Jagiełły. Ten ostatni w trakcie negocjacji z polskimi posłami obiecał ochrzcić się wraz ze „wszystkimi braćmi swymi jeszcze nieochrzczonymi” – jak głosi dokument – „krewniakami, szlachcicami, ziemianami”, ożenić z Jadwigą, wyłożyć wszystkie środki finansowe na odzyskanie ziem utraconych przez Polskę i Litwę, dać wolność jeńcom porwanym w trakcie litewskich najazdów na ziemie polskie. Najważniejsza jednak obietnica brzmiała tak: „wymieniony tu książę Jagiełło przyrzeka także kraje swoje Litwy i Rusi wieczyście wcielić do korony Krolestwa Polskiego”. Właśnie ta ostatnia gwarancja, wyrażona łacińskim słowem applicare, różniła akt krewski od innych współczesnych unii dynastycznych. Unie te bowiem opierały się wyłącznie na wspólnej osobie panującego. Elity poszczególnych państw za wszelką cenę starały się zapewnić sobie stosowny udział we władzy, nie dopuścić cudzoziemców do piastowania urzędów i nabywania dóbr ziemskich, zachować własne prawo. Tak właśnie wyglądała unia polsko-węgierska za Andegawenów. Przykre doświadczenia unii z Czechami za Wacława II nauczyły panów polskich jaką wagę ma gwarancja obsadzania urzędów krajowcami. Tymczasem Litwini jakby zupełnie z tego nie zdając sprawy godzili się na applicare. Czy była to tylko niewiedza? Może Jagielle tak bardzo zależało na małżeństwie, że dał się uwieść słowom polskich posłów o Jadwidze rozbijającej siekierą bramę wawelską by połączyć się z węzłem małżeńskim z potencjalnym sojusznikiem Zakonu? Trudno orzec. Niektórzy historycy litewscy, traktujący akt krewski jako upokarzający, nie mogąc wytłumaczyć postępowania Jagiełły oraz zgody towarzyszącego mu w negocjacjach Witolda, uważanego przez Litwinów za najwybitniejszego ich władcę, uznają zachowany akt krewski za fałszerstwo. Teza ta została jednak przekonująco obalona przez Marię Koczerską na łamach „Kwartalnika Historycznego”.

W początku 1386 roku Jagiełło ochrzcił się, ożenił i koronował. Rok potem utworzył w Wilnie biskupstwo, obsadzone przez Polaka Andrzeja Jastrzębca. Na Litwę zaczęli napływać polscy duchowni, a wraz z nimi – co musiało wzbudzić niezadowolenie litewskich możnych – także świeccy panowie, uzyskujący tu nadania i urzędy. Niezadowolenie Litwinów obrotem spraw szybko znalazło ujście w gotowości do współpracy z Zakonem. Zdecydował się na nią i Witold, któremu Jagiełło nie chciał zwrócić kiejstutowych Trok. W latach 1387-1392 doszło do wojny między wspieranym przez Polskę Jagiełłą, a Witoldem i Krzyżakami. Zakończył ją dopiero traktat między Jagiełłą a Witoldem zawarty w Ostrowie, na mocy którego Witold zobowiązał się porzucić Krzyżaków, w zamian zaś Jagiełło mianował go namiestnikiem Litwy. Wróciwszy do obozu litewskiego, Witold bardzo sprawnie umocnił swą pozycję na Litwie. Mianował zarządcami poszczególnych części imperium sprzyjających mu możnych litewskich, którzy zastąpili chwiejnych i niezdecydowanych Rurykowiczów. W 1395 roku zaczął używać tytułu „wielki książę litewski”, co wskazywało na ambicje samodzielnego sprawowania władzy na Litwie. Realizacja krewskiego applicare oddalała się.

Pełen wykład przygotowanie do matury Unia polsko-litewska i wojna z Krzyżakami: od Krewy do Horodła znajdziesz w naszym sklepie na płycie cd audio lub MP3

Odsłuchaj plik mp3: