Na przełomie drugiego i pierwszego tysiąclecia przed naszą erą związki z kulturą mykeńską uległy zerwaniu. Kilka następnych, tzw. Ciemnych Wieków, upłynęło pod znakiem wyraźnego zubożenia cywilizacji. Zasadnicze przemiany rozpoczęły się w VIII w przed naszą erą. Składał się na nie zespół zjawisk, które doprowadziły do narodzin klasycznej Grecji. Komunikacja społeczna uzyskała nowy środek przekazu w postaci pisma alfabetycznego. Na VIII-VI wiek przed naszą erą przypadają też początki literatury, filozofii, monumentalnej architektury. Świat grecki gwałtownie rozszerzył w tym okresie swoje granice, obejmując w wyniku akcji osadniczej zwanej Wielką Kolonizacją, wiele nowych obszarów w basenie Morza Śródziemnego i Morza Czarnego. Grecy założyli osady w Italii i na Sycylii, w Hiszpanii i we Francji, w Afryce i w Azji Mniejszej. Zachodzące w wielu dziedzinach życia przeobrażenia wzajemnie na siebie oddziaływały, tworząc sieć skomplikowanych zależności.
Najważniejszym z nich, warunkującym wszystkie inne było uformowanie się polis. Historycy nazywają często polis miastem-państwem. Kładą tym samym nacisk na nierozłączność obydwu pojęć: miasta i państwa. W rzeczywistości miasto wcale nie było niezbędnym elementem polis. Na przykład Sparta stanowiła wspólnotę pięciu wsi zamieszkałych wyłącznie przez obywateli. Grecka polis różniła się zarazem zasadniczo od znanych z późniejszych okresów organizmów państwowych, co sprawia, że najlepszym rozwiązaniem jest używanie jej greckiej nazwy. Jeśli jednak będziemy koniecznie chcieli ułatwić sobie zrozumienie istoty polis, szukając współczesnego ekwiwalentu dla greckiego terminu, lepiej zrobimy nazywając polis – społeczeństwem albo państwem obywatelskim, a nie miastem-państwem.